Βαλάντης Μανωλεσάκης: Θα πρέπει να επιστρέψουμε στην ανάπτυξη μιας αρχιτεκτονικής με μεγαλύτερο κοινωνικό πρόσημο

Ο διακεκριμένος αρχιτέκτονας ανοίγει το φάκελο ΤΟΠΟΣΗΜΑ και τονίζει την σημασία που έχει η αρχιτεκτονική να διατηρεί την κοινωνική φλέβα της, να χτυπάει ζωντανή!

.Άλλωστε η δική του φιλοσοφία εκεί βαδίζει…, όπως και η παρακαταθήκη του αλησμόνητου αρχιτέκτονα, Δημήτρη Δαράκη, του οποίου η αρχιτεκτονική αντίληψη έδινε πνοή στις ίδιες τις ανθρώπινες ανάγκες…

Ποιο είναι το αρχιτεκτονικό στίγμα που διακρίνει την εποχή που διανύουμε: από ποια στοιχεία χαρακτηρίζεται;

Παρόλο που η εποχή των σταρ αρχιτεκτόνων και η δημιουργία τοπόσημων (Bilbao effects) δείχνει να φθίνει, η πολιτική εξουσία επιμένει κάπως σε εγωιστικά projects. Θα πρέπει να επιστρέψουμε στην ανάπτυξη μιας αρχιτεκτονικής με μεγαλύτερο κοινωνικό πρόσημο. Για να γίνει αυτό όμως, θα πρέπει να ξεπεράσουμε την σημερινή απομάκρυνση από κάθε έννοια ιδεολογικού προσανατολισμού και να αναζητήσουμε μια χαμένη σήμερα ταυτότητα.

Ποια θεωρείτε ως τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά σας projects; Τι είναι αυτό που σας κάνει να τα ξεχωρίζετε;

Την κατοικία και καλλιτεχνικό εργαστήριο στην περιοχή Κούφη Ρεθύμνου για την προσαρμογή του στο φυσικό ανάγλυφο, την διάρθρωση των όγκων, την ροή της κίνησης με την διαδοχή χώρων και εντυπώσεων και τη συνομιλία με το περιβάλλον, φυσικό ή τεχνητό. Το πιο πρόσφατο κτίριο του πολιτιστικού συλλόγου στον οικισμό Μέρωνα Αμαρίου, γιατί ήταν προϊόν διαλόγου, εθελοντισμού και συλλογικής εργασίας.

Αν παρατηρήσουμε τις πόλεις και στο Ρέθυμνο και τα Χανιά βρίσκετε ότι τα κτίρια συνομιλούν με την φύση; Ή κατακλυζόμαστε από τσιμεντένιες επιφάνειες;

Ποτέ δεν φταίνε τα υλικά. Οι επεκτάσεις των πόλεων σήμερα γίνονται μόνο με τους κανόνες της αγοράς. Φταίει ότι οι κοινόχρηστοι χώροι είναι ανεπαρκείς, ότι οι πόλεις δεν αναπνέουν, ότι τα εσωτερικά των οικοδομικών τετραγώνων είναι σκουπιδότοποι. Φταίει ότι η κατάληψη στις πρασιές και η μετατροπή τους σε δομημένο ουσιαστικά χώρο έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στερώντας την πολύτιμη υψηλή φύτευση από τον αστικό ιστό.

Λαμβάνουμε υπόψη τον βιοκλιματικό σχεδιασμό στις νέες κατασκευές ή όχι;

Η αρχιτεκτονική πάντα εμπεριείχε το βιοκλιματικό σχεδιασμό. Δυστυχώς, αντί να παραδειγματιζόμαστε από την τοπική αρχιτεκτονική (ανάλογα με το πού χτίζουμε, τα πλήρη και τα κενά, τον προσανατολισμό, τις εσωτερικές και τις εξωτερικές αυλές), αρκούμαστε να ικανοποιούμε έναν Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτηρίων (ΚΕΝΑΚ), χωρίς να δίνουμε σημασία στο ίδιο το κέλυφος.

Στα έργα σας ποιο είναι το τρίπτυχο το οποίο προσπαθείτε να τηρείτε απαρέγκλιτα, για να πετυχαίνετε το στόχο σας;

Η επαφή του κτιρίου με το έδαφος, η σχέση με τους υπαίθριους χώρους και οι καθαρές γραμμές.

Διαθέτουμε αρχιτεκτονική κουλτούρα ή έχουμε δρόμο μπροστά μας ακόμα; Οι αρχιτέκτονες δεν κατορθώσαμε να πείσουμε την κοινωνία για το πόσο ουσιαστικός είναι ο διάλογος που προηγείται και ακολουθεί, για παράδειγμα ένας αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών. Ζούμε στην εποχή των απευθείας αναθέσεων και της υπονόμευσης της αρχιτεκτονικής από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία.

Πόσο σημαντικό κεφάλαιο αποτελεί για το Ρέθυμνο η παρακαταθήκη που έχει αφήσει ο Δημήτρης Δαράκης;

Πάντα ο Δημήτρης μιλούσε για την ευθύνη και την υποχρέωση των αρχιτεκτόνων απέναντι στην κοινωνία και πάλεψε την έλλειψη συνείδησης για την αλληλεγγύη και τη συνύπαρξη. Υπερασπίστηκε ένα σχεδιασμό που να ανταποκρίνεται στις ανθρώπινες ανάγκες τόσο σε επίπεδο αρχιτεκτονικής, χωροταξίας όσο και δημόσιου χώρου.

Η πολυετή παρουσία του ήταν θεωρείτε η εγγύηση για να εδραιωθεί σήμερα μια καλύτερη κατάσταση;

Μέσα από τα συμβούλια αρχιτεκτονικής και τις επιτροπές, διεκδίκησε με πείσμα το δικαίωμα σε ένα καλύτερο μέλλον. Στην τελευταία απόφαση για τον Παλίγκρεμνο στον Πλακιά όπου ακυρώθηκε οικοδομική άδεια ανέγερσης κτιρίου πάνω στο βράχο, ήταν από τους βασικούς πρωταγωνιστές.

SONY DSC

Ύπάρχουν ευκαιρίες για να υπάρξει πρόοδος και εξέλιξη στις αρχιτεκτονικές κατασκευές;

Θεωρώ ότι πρέπει να προσανατολιζόμαστε σε κατασκευές με μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, με υλικά που πρέπει να είναι πολύ καλής ποιότητας για να υπάρχει διάρκεια και περιορισμένη συντήρηση.

Θεωρείτε πιο άναρχη την δόμηση στην πόλη ή την αχαλίνωτη κτιριακή τουριστικοποίηση;

Δυστυχώς η τουριστικοποίηση είναι αυτή που φέρνει τις πιο βίαιες μεταβολές στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Η απομάκρυνση των κατοίκων από τα ιστορικά κέντρα, η μονολειτουργικότητα στις χρήσεις, η κατασπατάληση των πόρων είναι μόνο μερικές από τις συνέπειες.

Πόσο ισορροπημένος αρχιτεκτονικά είναι ο δημόσιος χώρος στην πόλη; Χρειάζεται βελτιωτικές παρεμβάσεις;

Ο δημόσιος χώρος σήμερα από ελεύθερος χώρος συλλογικότητας έχει μετασχηματιστεί σε χώρο συνεύρεσης. Οι πολίτες αισθάνονται ότι ο δημόσιος χώρος δεν τους ανήκει, παρόλο που το πρόσφατο lockdown έφερε στην επιφάνεια την τεράστια έλλειψη που υπάρχει σε βιώσιμο ανοικτό χώρο μεγάλης ή μικρής κλίμακας.