Γεώργιος Κονταξάκης: Υλικά (Μάρμαρο, Μωσαϊκό, Σκυρόδεμα)

Ο βραβευμένος αρχιτέκτονας PETER ZUMTHOR έχει πει:

ΕΝΑ ΥΛΙΚΟ, ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΜΑΡΜΑΡΟ

Το μάρμαρο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό της χώρας μας, καθώς η Ελλάδα διέθετε πάντα σημαντικά κοιτάσματα μαρμάρου σε πολλές περιοχές και ως εκ τούτου πολλοί τεχνίτες εξασκήθηκαν στην τέχνη του μαρμάρου ανά τους αιώνες, κάνοντας αξιοθαύμαστα έργα τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στην τέχνη.

ΟΡΙΣΜΌΣ – ΣΎΣΤΑΣΗ

Το μάρμαρο είναι πέτρωμα αποτελούμενο από ασβεστίτη (CaCO3) ή και από το συνδυασμό των ορυκτών ασβεστίτη (CaCO3) και δολομίτη ((Ca,Mg) (CO3)2) και έχει δημιουργηθεί από την μεταμόρφωση ασβεστόλιθων, δηλαδή ιζηματογενών ανθρακικών πετρωμάτων. Η λέξη ετυμολογείται από την αρχαιοελληνική μάρμαρος, δηλαδή «λαμπερός λίθος».

Στην εμπορική γλώσσα, ως μάρμαρο θεωρείται κάθε κρυσταλλικό πέτρωμα, με ορυκτολογική σύσταση στην οποία επικρατούν κυρίως ορυκτά με σκληρότητα 3 ως 4 της σκληρομετρικής κλίμακας Mohs (ασβεστίτης,δολομίτης κλπ) και το οποίο επιπλέον επιδέχεται κοπή, λείανση και στίλβωση. Στην κατηγορία των μαρμάρων ανήκουν διάφορα πετρώματα, όπως ο πωρόλιθος, το αλάβαστρο, ο όνυχας, οι δομικοί λίθοι λαξευτοί ή όχι, οι σχιστολιθικές και οι ασβεστολιθικές πλάκες και άλλα.
Ο όρος μαρμαροφόρο κοίτασμα χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει ότι ο εξορυσσόμενος τύπος ή τύποι μαρμάρου είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμοι.

ΤΡΌΠΟΣ ΕΞΌΡΥΞΗΣ

Η εξόρυξη των μαρμάρων πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο με επιφανειακές εκμεταλλεύσεις (λατομεία μαρμάρων), στις οποίες γίνεται η απόσπαση (κοπή) των μαρμάρων με χρήση συρματοκοπών ή άλλου ειδικού εξοπλισμού. Το πρώτο στάδιο είναι η οριοθέτηση του προς εκμετάλλευση τμήματος του κοιτάσματος και η επιλογή της θέσης, από όπου θα γίνει η προσπέλασή του και η εκκίνηση της εξόρυξης. Η μέθοδος εκμεταλλεύσεως που χρησιμοποιείται στην υπαίθρια εξόρυξη είναι αυτή των ορθών βαθμίδων (σκαλοπατιών).

ΚΑΤΗΓΟΡΊΕΣ ΜΑΡΜΆΡΩΝ ΚΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΊΑ

Γενικότερα, από απόψη χρώματος τα μάρμαρα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: τα μονόχρωμα και τα πολύχρωμα. Οι πιο κοινές αποχρώσεις των μονόχρωμων πετρωμάτων είναι το λευκό και το γκρίζο. Τα μάρμαρα, επίσης, διακρίνονται σε λεπτόκοκκα και χονδρόκοκκα ανάλογα με το μέγεθος των κρυστάλλων τους.
Πολύ γνωστά ελληνικά μάρμαρα είναι τα λευκά μάρμαρα Πεντέλης και Διονύσου, τα λευκά – ημίλευκα μάρμαρα της περιοχής Δράμας – Καβάλας – Θάσου, τα μάρμαρα Νάξου, τα ροζ μάρμαρα Λαύκου Πηλίου, το πράσινο της Τήνου κ.ά. Πολύ γνωστά γνήσια ξένα μάρμαρα είναι τα μάρμαρα της περιοχής Carrara της Ιταλίας ενώ βρίσκουμε στο εμπόριο μάρμαρα καλής ποιότητας από την Τουρκία καθώς και από την Κίνα ή την Ινδία, χώρες που αντιπροσωπεύουν μεγάλο ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής.

ΧΡΉΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΡΜΆΡΟΥ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΈΣ

Το μάρμαρο ήδη από την αρχαιότητα αποτελεί κορυφαίο υλικό στις προτιμήσεις των αρχιτεκτόνων καθώς συνδυάζει εξαιρετική αισθητική και πολυμορφία, με εύκολη σχετικά επεξεργασία. Είναι αναρίθμητες οι εφαρμογές του μαρμάρου στην αρχιτεκτονική: επένδυση δαπέδων, σκάλες, ορθομαρμαρώσεις, διακοσμητικά στοιχεία, κυμάτια, γλυπτός διάκοσμος… Χάρη στις πολυάριθμες αποχρώσεις στις οποίες διατίθεται μπορεί να προσφέρει εκπληκτικό εύρος επιλογών στον αρχιτέκτονα. Οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι οικοδομούσαν ναούς και δημόσια κτίρια εξ ολοκλήρου από μάρμαρο (βλ. Ακρόπολη) τα οποία κοσμούσαν αριστουργήματα της γλυπτικής, ενώ ακόμα και στη σύγχρονη εποχή όταν επιθυμούμε ένα προσεγμένο αποτέλεσμα σε μια πολυτελή κατασκευή, συχνά επιλέγουμε το μάρμαρο, ειδικά για τα δάπεδα.
Οι εφαρμογές του μαρμάρου σήμερα ολοένα και αυξάνονται χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας που δίνει άπειρες δυνατότητες επεξεργασίας. Έτσι, βλέπουμε μάρμαρα διάτρητα, σε λεπτές πλάκες, ενισχυμένα, με τρισδιάστατο ανάγλυφο ή ακόμα σμιλεμένα από ρομπότ CNC σε γλυπτούς όγκους. Έχουμε, έτσι, τη δυνατότητα να κατασκευάσουμε αντικείμενα κάθε είδους από μάρμαρο, από μασίφ μπανιέρες, μέχρι έπιπλα και φωτιστικά.

ΠΑΘΟΛΟΓΊΑ ΤΟΥ ΜΑΡΜΆΡΟΥ

Η ομορφιά του μαρμάρου μπορεί να μας συνεπαίρνει, ωστόσο πρέπει να έχουμε υπόψη ότι πρόκειται για υλικό ευαίσθητο, «ζωντανό οργανισμό», όπως μας λένε συχνά οι μαρμαράδες. Δεν είναι λοιπόν κατάλληλο για οποιαδήποτε χρήση. Επίσης τα μάρμαρα ανάλογα με την προέλευσή τους έχουν διαφορετική σκληρότητα και αντοχή.
Η ευαισθησία του μαρμάρου στα οξέα είναι το πιο γνωστό από τα τρωτά σημεία του. Αυτός είναι και ο λόγος που θεωρείται ακατάλληλο για πάγκους κουζίνας (λόγω επαφής με λεμόνι, ξύδι, κλπ) όπου μπορεί εύκολα να αλλοιωθεί – ακόμα και μετά από αδιαβροχοποίηση.
Το μάρμαρο είναι ακόμα ευαίσθητο στην ατμοσφαιρική ρύπανση (βλ. Ακρόπολη) η οποία διαβρώνει το μάρμαρο ανεπανόρθωτα. Συνεπώς, η όξινη βροχή αποτελεί τον μεγαλύτερο εχθρό των μαρμάρων μαζί με την ατμοσφαιρική μόλυνση.
Το μάρμαρο λόγω της πορώδους επιφάνειάς του μπορεί να απορροφήσει έγχρωμα υγρά (π.χ. κόκκινο κρασί) τα οποία μπορούν να αφήσουν ακόμα και μόνιμο λεκέ που εισχωρεί σε μεγάλο βάθος μέσω διήθησης από τους κρυστάλλους του.
Τέλος, τα μάρμαρα που διαθέτουν έντονα χρώματα είναι ευαίσθητα στον έντονο ήλιο ο οποίος αφαιρεί τη γυαλάδα τους και αλλοιώνει τα χρώματά τους.
Υπάρχει σήμερα στο εμπόριο ποικιλία προστατευτικών προϊόντων ώστε να αυξηθεί η αντοχή του μαρμάρου στις εξωτερικές επιθέσεις. Απαραίτητη κρίνεται συνήθως η αδιαβροχοποίηση του μαρμάρου με ειδικό προϊόν και η επανάληψη της διαδικασίας τακτικά για λόγους προστασίας.

ΠΏΣ ΝΑ ΕΠΙΛΈΞΟΥΜΕ ΤΟ ΚΑΤΆΛΛΗΛΟ ΜΆΡΜΑΡΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΏΡΟ ΜΑΣ

Η επιλογή ενός μαρμάρου για μια κατασκευή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη κριτήρια, όπως η χρήση που αυτό θα έχει, οι καιρικές συνθήκες, η έκθεση σε ήλιο, υγρασία και ρύπανση καθώς και οι ιδιαιτερότητες κάθε χώρου.
Τα διάφορα μάρμαρα της αγοράς έχουν διαφορετικές σκληρότητες, για αυτό και πρέπει να επιλέγουμε σκληρό μάρμαρο, εάν προορίζεται π.χ για είσοδο πολυκατοικίας.
Η επεξεργασία της επιφάνειας παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Σε χώρο πισίνας μπορεί να χρησιμοποιηθεί μάρμαρο με αντιολισθητική ματ επιφάνεια, ενώ σε ένα σαλόνι θα προτιμήσουμε γυαλισμένο μάρμαρο λείας υφής. Δεν ενδείκνυται γενικά η χρήση μαρμάρου σε κουζίνες, είτε μιλάμε για πάγκο είτε για δάπεδο. Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει αργά ή γρήγορα φθορά, χάραξη ή λεκές που θα καταστρέψει το μάρμαρο.
Πολύ συχνά πετυχαίνουμε ένα αποτέλεσμα πιο ενδιαφέρον συνδυάζοντας μεταξύ τους δύο ή περισσότερα χρώματα μαρμάρου. Σε αυτή την περίπτωση συνήθως το ένα από τα δύο λειτουργεί σαν ουδέτερη χρωματική βάση, ενώ το δεύτερο είναι εντονότερο σε χρώμα και χρησιμοποιείται σε μικρότερη έκταση, για να τονίσει σημεία του χώρου.
Τα μοτίβα και οι ραβδώσεις των μαρμάρων μπορούν, επίσης, να συνδυαστούν, ώστε να δημιουργήσουν εντυπωσιακά σχήματα σε μεγάλες επιφάνειες, όπως το μοτίβο της ανοικτής σελίδας (bookmatch) ή ρομβοειδή σχήματα.
Σε μικρούς χώρους προτείνονται μάρμαρα ανοικτόχρωμα και με ήπια νερά: ένα μάρμαρο πολύ σκούρο ή με πολύ έντονα νερά θα κάνει τον χώρο να δείξει μικρότερος οπτικά. Ακόμα, τα μάρμαρα με έντονες ραβδώσεις παραπέμπουν σε πιο κλασικό ύφος, ενώ τα πιο «ήσυχα» είναι καταλληλότερα για πιο μοντέρνους χώρους.

ΚΑΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΊΑ…

Στο μνημειακό σύμπλεγμα της Ακρόπολης της Αθήνας καθώς και σε πλήθος μνημείων του σύγχρονου ελληνικού κράτους, έχει χρησιμοποιηθεί μάρμαρο από την Πεντέλη, που θεωρείται από την αρχαιότητα αξεπέραστο για τη λευκότητά του και δεν έχει σχεδόν καθόλου νερά. Ωστόσο, θα πρέπει να ξέρουμε ότι την εποχή που κατασκευάστηκαν τα μνημεία, κάθε άλλο παρά λευκά ήταν. Η αρχαιολογική έρευνα απέδειξε ότι τόσο τα κτίσματα όσο και τα μνημεία βάφονταν σε έντονα χρώματα, όπως κόκκινο, μπλέ και χρυσό.

ΠΗΓΈΣ

el.wikipedia.org
architectmag.gr
web.archive.org
www.oryktosploutos.net
www.oryktosploutos.net
www.lifo.gr
www.e-marmara.gr
www.archdaily.com
airows.com

EIKONEΣ

01. Η στοά του Αττάλου στην Πλάκα
02. Λατομείο Μαρμάρου
03. Φωτιστικό από αλάβαστρο της Alain Ellouz σειρά Yoko (Πηγή εικόνας: www.atelier-alain-ellouz.com)
04. Café Flora Danica (σχεδ. Gam Fratesi) στο Παρίσι (Πηγή εικόνας: www.siredmondgin.com)
05. Λουτρό από το Nobis Hotel, αρχιτ. Gert Wingårdh (Πηγή εικόνας: www.airows.com)
06. Μαρμάρινο τραπέζι της εταιρείας Citco σχεδιασμένο από την Zaha Hadid σμιλεμένο από CNC. (Πηγή εικόνας: www.citco.it)
07. Grupo Arca Showroom – αρχιτ. Esrawe Studio (Πηγή εικόνας: www.archdaily.com

ΜΟΣΑΪΚΟ

ΙΣΤΟΡΊΑ

Το μωσαϊκό κατάγεται ιστορικά από τη Βενετία, ωστόσο υπάρχουν και παλαιότερα δείγματα χρήσης του στην ιστορία ήδη από την ελληνιστική εποχή. Στη Βενετία, η ίδρυση της επαγγελματικής συντεχνίας των Terrazzieri χρονολογείται το 1582. Το συγκεκριμένο υλικό, ανθεκτικό στην υγρασία, βρήκε ιδανική εφαρμογή στα μέγαρα της Βενετίας που είναι κτισμένα κυριολεκτικά μέσα στο νερό, ενώ το παλάτι των Δόγηδων διαθέτει απέραντες αίθουσες στρωμένες με μωσαϊκό.

ΣΎΣΤΑΣΗ

Το μωσαϊκό (terrazzo) είναι χυτό υλικό που παίρνει τη μορφή επιφάνειας ή καλουπιού (εκμαγείου) όπου εφαρμόζεται. Τα βασικά συστατικά του μωσαϊκού είναι τα αδρανή (πέτρες, θραύσματα μαρμάρου, κλπ) και το συνδετικό υλικό (κονίαμα, τσιμέντο, ρητίνη, κλπ) μέσα στο οποίο ενσωματώνονται τα αδρανή.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ

Το μωσαϊκό γενικά είναι ένα εξαιρετικά ανθεκτικό υλικό το οποίο μάλιστα συνήθως δεν έχει αρμούς τοποθέτησης. Αυτό το καθιστά ιδανικό για μεγάλες επιφάνειες στις οποίες απαιτείται βαριά χρήση (δημόσια κτίρια, είσοδοι, αίθρια, κλπ).

Το μωσαϊκό είναι ένα υλικό με ασύλληπτη ποικιλομορφία όσον αφορά την εμφάνισή του. Αυτό οφείλεται στους άπειρους συνδυασμούς μεταξύ των αδρανών υλικών και στις επιμέρους αναλογίες που θα αποφασιστούν από τον πελάτη. Τα αδρανή υλικά, όπως είπαμε, είναι συνήθως κομμάτια μαρμάρου ή φυσικά βότσαλα (μαρμαρόπετρες) διάφορων διαστάσεων και χρωμάτων. Πέραν αυτών, στο μωσαικό μπορούν να ενσωματωθούν και άλλα υλικά, όπως χρωματιστό γυαλί, φίλντισι, κομμάτια από όστρακα, ακόμα και ημιπολύτιμοι λίθοι (λάπις, όνυχας, τυρκουάζ). Το συνδετικό υλικό μπορεί και εκείνο να χρωματιστεί, ώστε να αποτελέσει και εκείνο διακοσμητικό στοιχείο. Καταλήγουμε, έτσι, σε αποτελέσματα μεγάλης διακοσμητικής αξίας που ουσιαστικά δημιουργούν ένα καλειδοσκόπιο χρωμάτων, μοναδικό κάθε φορά.

ΤΡΌΠΟΣ ΤΟΠΟΘΈΤΗΣΗΣ

Το μωσαϊκό γενικά, είναι υλικό που χυτεύεται επί τόπου (in situ), δηλαδή δεν έρχεται έτοιμο προς τοποθέτηση. Χρειάζεται το υπόστρωμα να προετοιμαστεί κατάλληλα ώστε να είναι απόλυτα οριζόντιο, πριν την εφαρμογή. Στη συνέχεια εφαρμόζεται το υγρό μίγμα από τσιμέντο, μαρμαρόσκονη και χρωστική το οποίο περιέχει μέσα και τα αδρανή σε ομοιόμορφη κατανομή. Όσο είναι υγρό το μίγμα, κατανέμεται ομοιόμορφα στο δάπεδο σε πάχος περίπου 3 εκατοστών με ειδικά εργαλεία (κύλινδρος, σπάτουλα κλπ). Μπορούν ακόμα να προστεθούν έξτρα αδρανή επιφανειακά, για να πυκνώσει το μοτίβο. Όταν το μίγμα στεγνώσει, συνήθως μέσα σε 3 ημέρες, τότε τρίβεται με ειδικό τριβείο και γυαλίζεται για να αποκτήσει την τελική του όψη. Για όσους δεν επιθυμούν να μπουν σε αυτή τη βαριά διαδικασία, σήμερα στο εμπόριο διατίθενται έτοιμες πλάκες από μωσαϊκό σε πλήθος χρωμάτων και διαστάσεων. Αυτές έχουν πάχος συνήθως 1 ως 2 εκατοστά και τοποθετούνται ακριβώς όπως οι πλάκες μαρμάρου – για αυτό και έχουμε υποχρεωτικά αρμούς.

ΕΦΑΡΜΟΓΈΣ

Το μωσαϊκό χρησιμοποιήθηκε συχνά στις κατασκευές από τη δεκαετία του 1920 και συνδέθηκε με το μοντέρνο κίνημα στην αρχιτεκτονική. Στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε εντατικότατα τις δεκαετίες 1950 – 1980 λόγω του χαμηλού κόστους του και στη συνέχεια έπεσε στην αφάνεια λόγω του εκσυγχρονισμού της μαρμαροκοπής, που κατέστησε το μάρμαρο πιο προσιτό στους αγοραστές, εκτοπίζοντας το μωσαϊκό. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες ωστόσο, οι αρχιτέκτονες επαναφέρουν δυναμικά το μωσαϊκό στο προσκήνιο προτείνοντας πλήθος μοντέρνων εφαρμογών στο πνεύμα της εποχής. Τόσο τα χρώματα όσο και οι χρήσεις διαφέρουν σε σχέση με παλιά. Εκτός από την επιστροφή του μωσαϊκού σε δάπεδα σε μοντέρνες αποχρώσεις, συναντάμε και επενδύσεις τοίχων, κουπαστές σκάλας, πάγκους για μπαρ, κτιστούς καναπέδες, και φυσικά πλήθος κινητών αντικειμένων, όπως έπιπλα και φωτιστικά, όπου πολύχρωμα μωσαϊκά ξεδιπλώνουν την ομορφιά τους. Εντυπωσιακό είναι το αποτέλεσμα όταν χρησιμοποιούνται καλούπια για να φτιάξουμε από μωσαϊκό τρισδιάστατα αντικείμενα με όμορφες καμπύλες χωρίς ενώσεις, π.χ ένθετους νιπτήρες.
Τα μωσαϊκά σε παλιότερες κατασκευές μπορούν και αυτά να αποκτήσουν την αρχική τους λάμψη με τρίψιμο και γυάλισμα. Έτσι έχουμε την ευκαιρία να τους δώσουμε νέα ζωή συνδυάζοντάς τα μάλιστα με μοντέρνα αρχιτεκτονικά στοιχεία και έπιπλα για ένα αποτέλεσμα που αποδεικνύει πως το αυθεντικό υλικό είναι πάντα διαχρονικό.

ΚΑΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΊΑ…

Στο μωσαϊκό κάποιες φορές το τελικό χρωματικό αποτέλεσμα δεν μπορεί να φανεί με ακρίβεια πριν γίνει το τελικό γυάλισμα. Ίσως θα έχετε ακούσει από τον πατέρα ή τον παππού σας ιστορίες από τη δεκαετία του ’50 και του ’60, όπου οι πελάτες έρχονταν στα χέρια με τον εργολάβο καθώς του είχαν ζητήσει ένα συγκεκριμένο χρώμα για το δάπεδο, αλλά δυστυχώς την ημέρα της παράδοσης έβλεπαν τελικά ένα άλλο χρώμα μωσαϊκού να αποκαλύπτεται…

ΠΗΓΈΣ
www.terrazziveneziani.it
www.lifo.gr
www.tilebar.com
www.archdaily.com
www.dezeen.com
stylecurator.com.au
www.designboom.com
www.archdaily.com
www.dezeen.com

EIKONEΣ
01. Τεχνίτες μωσαϊκού (Πηγή εικόνας:www.terraziveneziani.it )
02. Σύνθεση μωσαϊκού (Πηγή εικόνας: www.terraziveneziani.it)
03. Apartamento Copan / Sabiá Arquitetos. Image ©Pedro Vannucchi
(Πηγή εικόνας: Archdaily.com)
04. Τραπέζια της Another Brand (Πηγή εικόνας: Dezeen.com)
05. Νιπτήρας από μωσαϊκό με ρητίνη (1st Dibs)
06. Flemington House arch. Lisa Breeze (Πηγή εικόνας: Archdaily.com)
07. Μπάνιο από την Sally Birch (Πηγή εικόνας: Stylecurator.au)
08. Nagasawa Coffee / ARII IRIE ARCHITECTS. Image © Kai Nakamura (Πηγή εικόνας: Archdaily.com)
09. πισίνα επενδεδυμένη με μωσαικό (Πηγή εικόνας: Italiaceramics.com.au)
10. “Vista café” αρχιτ. karv one design (Πηγή εικόνας: Designboom.com)

ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ (ΜΠΕΤΟΝ)

Το μπετόν κατέχει δυο παράδοξες πρωτιές μεταξύ των δομικών υλικών: εκείνη του πιο αγαπητού και εκείνη του λιγότερο αγαπητού υλικού. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα υπέροχο υλικό, που όμως είναι τρομερά παρεξηγημένο.

ΣΎΝΘΕΣΗ

Το έτοιμο σκυρόδεμα είναι δομικό υλικό που παράγεται με την ανάμειξη τσιμέντου, αδρανών υλικών, νερού και πρόσθετων (για βελτίωση των ιδιοτήτων του). Το τσιμέντο παρασκευάζεται από άλεση κλίνκερ, πρόσθετων και γύψου. Το κλίνκερ είναι το προϊόν της έψησης πρώτων υλών (ασβεστολίθου και αργιλοπυριτικών υλικών) σε θερμοκρασία 1400°C. Τα πρόσθετα είναι ποζολάνες, δηλαδή δραστικά υλικά ηφαιστειακής προέλευσης. Κατά κανόνα το μπετόν χρησιμοποιείται στις οικοδομές με ξυλότυπους (καλούπια) μέσα στα οποία τοποθετούνται σιδερένιοι οπλισμοί που ενισχύουν την αντοχή του και γενικά τις μηχανικές ιδιότητές του.

ΙΣΤΟΡΊΑ

Οι περισσότεροι έχουν ταυτίσει το μπετόν με τις σύγχρονες κατασκευές, ωστόσο η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική. Το σκυρόδεμα έχει ιστορία 5000 ετών και απαντάται ήδη σε πρώιμη μορφή, στον αιγυπτιακό πολιτισμό ενώ σημαντική χρήση είχε και στην κλασσική Ελλάδα και στη μετέπειτα ρωμαϊκή εποχή. Σημαντικό ιστορικό ορόσημο αποτελεί το 1824 με την εισαγωγή του τσιμέντου τύπου Portland από τους Βρετανούς στην σύνθεση των μιγμάτων. Σταδιακά ως το τέλος του 19ου αιώνα προστίθενται μεταλλικές ράβδοι για οπλισμό, και έχουμε το οπλισμένο πια σκυρόδεμα (γαλλ. μπετόν αρμέ). Με τη σημερινή του μορφή το οπλισμένο σκυρόδεμα χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά στις αρχές του 20ου αιώνα, ενώ μετά το 1950 η χρήση του γενικεύτηκε, καθιστώντας το σήμερα το κυριότερο, παγκοσμίως, υλικό κατασκευών μαζί με τον χάλυβα.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ

Το οπλισμένο μπετόν θεωρείται το οικονομικότερο και ασφαλέστερο οικοδομικό υλικό, με εξαιρετική σχέση κόστους – παρεχόμενων ιδιοτήτων και για το λόγο αυτό είναι αναντικατάστατο. Είναι εξαιρετικά εύπλαστο υλικό, αφού μπορεί, όταν είναι νωπό, να λάβει οποιαδήποτε μορφή, χαρακτηρίζεται δε από ιδιαίτερες ιδιότητες που προσφέρουν αντοχή και προστασία από διάφορα επιθετικά περιβάλλοντα έκθεσης. Χάρη στη μεγάλη ευελιξία του είναι το πιο εύχρηστο δομικό υλικό, αλλά ταυτόχρονα με τη μικρότερη διάρκεια ζωής καθώς πρέπει να χρησιμοποιηθεί το αργότερο εντός μίας ώρας και τριάντα λεπτών από τη παραγωγή του.

ΠΑΘΟΛΟΓΊΑ ΤΟΥ ΣΚΥΡΟΔΈΜΑΤΟΣ

Το συγκεκριμένο κεφάλαιο είναι αρκετά ευρύ για να αναλυθεί εδώ και υπάρχει εκτενής σχετική βιβλιογραφία. Ενδεικτικά θα πούμε ότι το σκυρόδεμα με το χρόνο διαβρώνεται, καθώς είναι ευαίσθητο σε συγκεκριμένα χημικά φαινόμενα, όπως η ασβεστοποίηση (αποσάθρωση των αδρανών) και η ενανθράκωση (αλλοίωση από το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας που οδηγεί σε οξείδωση των οπλισμών). Στα παραπάνω προστίθεται η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία καθώς και στην ατμοσφαιρική υγρασία που επιταχύνουν την ηλεκτροχημική διάβρωση. Για αυτά τα προβλήματα υπάρχουν εξειδικευμένες λύσεις αποκατάστασης ή ενίσχυσης του υλικού τοπικά ή συνολικά.

ΕΦΑΡΜΟΓΈΣ
Ως δομικό υλικό το μπετόν δεν γνωρίζει πλέον κανένα όριο στις εφαρμογές του. Οποιοσδήποτε κατασκευάζει σκέφτεται το μπετόν ως πρώτη επιλογή για λόγους αξιοπιστίας της κατασκευής και οικονομίας χρόνου. Μεγάλοι αρχιτέκτονες της εποχής μας το έχουν εμπιστευθεί για να σχεδιάσουν εντυπωσιακά κτίρια, συχνά με πολύ περίπλοκες μορφές που ξεφεύγουν τελείως από το ορθοκανονικό σχήμα και δημιουργούν ρευστές δυναμικές καμπύλες (Zaha Hadid). Ενώ αρχικά, λοιπόν, το μπετόν αποτελούσε ένα υλικό σκληρό, ψυχρό, ήδη από τα μέσα του 20ου αιώνα οι αρχιτέκτονες κατάφεραν να κάνουν το συγκεκριμένο υλικό να βρει μια νέα εκφραστικότητα και πλαστικότητα (Le Corbusier, Oscar Niemeyer).
Όμως το μπετόν δεν είναι μόνο δομικό αλλά και διακοσμητικό υλικό. Συχνά δεν επενδύεται ούτε σοβατίζεται, αλλά αφήνεται ανεπίχριστο, δηλαδή γυμνό. Συγκεκριμένοι αρχιτέκτονες, όπως ο Tadao Ando, έχουν ταυτίσει το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιό τους με την αδρή, μινιμαλιστική όψη του ανεπίχριστου σκυροδέματος, που δημιουργεί ποιητικά παιχνίδια με το φως και τη σκιά. Συχνά επίσης χρησιμοποιούνται ειδικά καλούπια (ξυλότυποι, πλαστικότυποι, μεταλλότυποι, κλπ) που αφήνουν χαρακτηριστικά αποτυπώματα πάνω στην επιφάνεια του σκυροδέματος όταν αφαιρεθούν. Έτσι μπορούν να δημιουργηθούν, αν θέλουμε ακόμα και ιδιαίτερα ανάγλυφα σχέδια στην επιφάνειά του.
Το μπετόν, επίσης, μπορεί να δεχτεί χρωματισμούς μέσα στη σύνθεσή του, ώστε να δώσει πολύ ιδιαίτερα αποτελέσματα που ξεφεύγουν από το γνωστό γκρί χρώμα που συνήθως έχει. Με κατάλληλους συνδυασμούς το μπετόν μπορεί να αποκτήσει επιθυμητές ιδιότητες, όπως αντοχή στην υγρασία, αντοχή στη φωτιά, βελτιωμένη ταχύτητα πήξης, αυξημένη ελαστικότητα, κτλ. Έχουμε δει ακόμα και ημιδιαφανές μπετόν το οποίο δημιουργείται με την ενσωμάτωση οπτικών ινών στη μάζα του υλικού κατά την διαδικασία παραγωγής, επιτρέποντας στο φως να διαχέεται μέσω του υλικού!
To μπετόν μπορεί, λοιπόν, να χρησιμοποιηθεί μόνο του, ή σε συνδυασμό με άλλα υλικά (μέταλλο, ξύλο, γυαλί, πέτρα) για να δώσει ένα ξεκάθαρα μοντέρνο αποτέλεσμα, τόσο στο κέλυφος ενός κτιρίου όσο και στο εσωτερικό του. Είναι σίγουρα ένα υλικό που θα δώσει μοντέρνα άποψη και αρχιτεκτονική καθαρότητα, εάν χρησιμοποιηθεί σωστά και με μέτρο. Βασική προϋπόθεση για να δείξει όμορφο είναι η ποιότητα της σύνθεσής του καθώς και η προσεκτική τοποθέτηση των καλουπιών κατά την κατασκευή από έμπειρο τεχνίτη.

ΚΑΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΊΑ…

Το Πάνθεον της Ρώμης χτισμένο τον 2ο μ.Χ αιώνα διέθετε τον μεγαλύτερο θόλο σε όλη την Αρχαιότητα (43,3 μέτρα διαμέτρου στο εσωτερικό του), ο οποίος και παραμένει έως σήμερα ο μεγαλύτερος κατασκευασμένος από béton non-armé (μη ενισχυμένο σκυρόδεμα). Η κατασκευή αυτή αποτέλεσε τεχνολογικό θαύμα της εποχής της, ενώ σήμερα, έπειτα από σχεδόν δύο χιλιετίες, δεν παρουσιάζει κανένα σημάδι κατάρρευσης.

ΠΗΓΈΣ
www.dezeen.com
www.interbeton.gr
www.dezeen.com
www.nachi.org
www.liberation.fr
www.dezeen.com
www.dezeen.com

EIKONEΣ
01. House in Meco / Atelier RUA
Archdaily.com
02. Confluence Park Pavillion, arch.Lake
Flato & Matsys (Πηγή εικόνας: Dezeen.com)
03. London Aquatics centre, arch. Zaha
Hadid (Πηγή εικόνας: modlar.com)
04. Red Concrete Pool House, arch.
NWLND Rogiers Vandeputte
(Πηγή εικόνας: Dezeen.com)
05. Agora Apartments, arch. Two Five
Architects, Phot. Paris Brummer
(Πηγή εικόνας: Archdaily.com)
06. Τομή από το Πάνθεον της Ρώμης
(Πηγή εικόνας: www.smarthistory.org)